Siwek J., Baścik M. (ed.) (2013) Przyrodnicze i antropogeniczne przemiany źródeł Wyżyn Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej oraz ich rola w krajobrazie naturalnym i kulturowym, IGiGP UJ, Kraków.
Spis treści
1. Wstęp (Maria Baścik, Janusz Siwek) 11
2. Charakterystyka obszaru badań (Joanna Pociask-Karteczka) 23
2.1. Budowa geologiczna 26
2.2. Warunki hydrogeologiczne 30
2.3. Rzeźba 37
2.4. Klimat 40
2.5. Wody 41
2.6. Gleby i użytkowanie terenu 41
3. Wydajność źródeł (Janusz Siwek) 45
3.1. Czynniki wpływające na wydajność źródeł 45
3.2. Metody prac terenowych i kameralnych 46
3.3. Warunki hydrometeorologiczne w okresach badań terenowych 47
3.4. Wydajność źródeł w 2011 r. 50
3.5. Zmiany wydajności źródeł w latach 1973-2011 54
4. Chemizm wód źródlanych 59
4.1. Uwarunkowania właściwości fizykochemicznych wód (Janusz Siwek) 59
4.2. Metody badań terenowych i laboratoryjnych (Janusz Siwek, Łukasz Jelonkiewicz) 63
4.3. Chemizm wód w 2011 r. (Janusz Siwek) 68
4.4. Porównanie składu chemicznego wód w latach 1999-2000 i w 2011 r. (Janusz Siwek) 74
4.5. Tło hydrochemiczne wód źródlanych (Bartłomiej Rzonca) 87
5. Okrzemki (Bacillariophyta) jako wskaźniki jakości wód i stanu ekologicznego źródeł (Agata Z. Wojtal) 97
5.1. Czynniki wpływające na występowanie okrzemek. Rola okrzemek w źródłach 97
5.2. Materiał i metody badań terenowych i laboratoryjnych 99
5.3. Różnorodność gatunkowa i struktura okrzemek 104
5.4. Źródła jako siedliska gatunków zagrożonych, rzadkich i słabo poznanych 113
6. Roślinność źródeł (Łukasz Moszkowicz, Izabela Krzeptowska-Moszkowicz, Przemysław Kowalski) 123
6.1. Uwarunkowania występowania roślinności 123
6.2. Metody 124
6.3. Roślinność w badanych źródłach i ich otoczeniu 126
6.4. Wnioski 133
7. Fauna bezkręgowców źródeł (Elżbieta Dumnicka) 141
7.1. Stan badań fauny bezkręgowców źródeł 141
7.2. Krenobionty właściwe 142
7.3. Krenobionty lokalne 143
7.3.1. Źródlarka karpacka Bythinella austriaca 143
7.3.2. Wypławek alpejski Crenobia alpina 144
7.3.3. Inne krenobionty 151
7.4. Owady 52
7.5. Pozostałe grupy 152
7.6. Stygobionty 154
7.7. Podsumowanie 154
8. Fizjograficzne przemiany źródeł (Maria Baścik) 157
8.1. Źródła w krajobrazie Wyżyny 158
8.2. Charakterystyka źródeł 161
8.3. Gospodarcze znaczenie źródeł 164
8.4. Naturalne przeobrażenia źródeł 169
8.5. Antropogeniczne przeobrażenia źródeł 170
8.6. Ocena stanu badanych źródeł 176
8.7. Kierunki działań zmierzające do poprawy stanu źródeł 180
9. Ochrona źródeł. Stan i perspektywy (Maria Baścik) 185
9.1. Zasadność ochrony źródeł 185
9.2. Podstawy prawne 186
9.3. Historia ochrony źródeł Wyżyny 188
9.4. Źródła prawnie chronione 193
9.5. Ocena skuteczności ochrony 202
9.6. Oznakowanie źródeł prawnie chronionych - informacja w terenie 206
9.7. Problemy związane z ochroną źródeł 208
9.8. Weryfikacja źródeł prawnie chronionych 211
9.9. Perspektywy ochrony źródeł - propozycje nowych pomników przyrody 213
9.10. Konkluzje dotyczące kierunków ochrony źródeł 223
10. Źródła jako element krajobrazu - perspektywa architektury krajobrazu (Wojciech Kosiński, Przemysław Kowalski, Miłosz Zieliński) 227
10.1. Pojęcie krajobrazu 227
10. 2. Znaczenie źródła wody w krajobrazie 228
10.3. Przegląd literatury 229
10.4. Cele pracy 233
10.5. Metody badawcze 233
10.6. Określenie problemów z perspektywy architektury krajobrazu 236
10.6.1. Brak czytelnie zdefiniowanej formy w ujęciu krajobrazowym, szczególnie w ujęciu szerokim - nieczytelność źródeł 236
10.6.2. Brak ukształtowanego w świadomości społecznej kodu wizualnego dla źródeł 241
10.6.3. Niejednoznaczny sposób zagospodarowania i wykorzystania źródeł - ujęcie historyczne i współczesne 244
10.6.4. Możliwości wykorzystania źródeł jako produktu turystycznego 248
10.7. Przykładowe kierunki działań projektowych 249
10.8. Wnioski 259
11. Podsumowanie - perspektywa badań i ochrony źródeł (Maria Baścik, Janusz Siwek) 263
Literatura 269
The natural and anthropogenic changes of springs in the Krakowsko--Wieluńska and Miechowska Uplands and the role of springs in the natural and cultural landscapes - summary 293
Spis rycin 297
Spis tabel 303
Spis fotografii 307
Autorzy 315
Pliki do pobrania