W 1968 r. w Instytutcie Geografii zniesiono Katedry, a utworzono Zakłady. Początkowo badania hydrograficzne prowadzone były w Zakładzie Geomorfologii, kierowanym przez Mieczysława Klimaszewskiego. Zakład Hydrografii powstał w parę lat później - w 1970 r., a jego kierownikiem została Irena Dynowska, która w tym czasie uzyskała tytuł doktora habilitowanego. Irena Dynowska kierowała Zakładem do roku 1995. W latach 1995 - 2011 funkcję tę pełnił Wojciech Chełmicki, w latach 2011-2017 prof. dr hab. Joanna Pociask-Karteczka a od 2017 r. dr hab. Mirosław Żelazny.
Od 2000 r. Zakład nosi nazwę Zakładu Hydrologii.
Początków badań hydrograficznych w Uniwersytecie Jagiellońskim należy szukać jeszcze przed formalnym utworzeniem Katedry, a potem - Instytutu Geografii. Z końcem XVIII w., nastąpił w Polsce szybki rozwój nauk przyrodniczych związany z reformą kołłątajowską. W Akademii Krakowskiej wyodrębniły się wówczas m.in. astronomia, geografia i hydrografia - jako jedne z działów matematyki (...). Hydrografia jako odrębna dyscyplina geograficzna rozwinęła się w Uniwersytecie Jagiellońskim w zasadzie dopiero po II wojnie światowej, kiedy to w ramach prac Katedry Geografii Fizycznej Instytutu Geografii podejmowano badania hydrograficzne pod kierunkiem Mieczysława Klimaszewskiego. Wysunięta przez niego w 1950 r. idea kartowania hydrograficznego w znacznym stopniu przyczyniła się do szybkiego rozwoju hydrografii.
Prof. Irena Dynowska
Ważnym nurtem badawczym rozwijanym, jeszcze w latach 70., głównie przez Irenę Dynowską, była problematyka sporządzania map hydrologicznych, a w szczególności map odpływu. Wspólnie z Antonim Dobiją, Alicją Tlałką i kartografem - Kazimierzem Trafasem przygotowała projekt barwnej mapy hydrograficznej świata w skali 1:2500000 na przykładzie Polski, który zaprezentowała na Międzynarodowym Kongresie Geograficznym w Moskwie (1976). Po dłuższej przerwie, bo dopiero w 1983 r. podjęto ponownie prace nad mapą hydrograficzną Polski w podziałce 1:50000. Idea kartowania hydrograficznego, zrodzona w ośrodku krakowskim zaowocowała po latach w postaci wielobarwnej mapy hydrograficznej Polski, wydawanej sukcesywnie przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii, przy współpracy ze wszystkimi ośrodkami geograficznymi w Polsce, w tym również ośrodka krakowskiego.
Na szczególną uwagę zasługuje podjęcie przez Irenę Dynowską i Antoniego Dobiję tematyki związanej z parametryzacją dorzecza. Praca "Znaczenie parametrów fizjograficznych zlewni dla ustalenia wielkości odpływu rzecznego " (1975) stanowiła w polskiej literaturze geograficznej jeden z pierwszych przykładów zainteresowania geografów parametrycznym opisem cech fizjograficznych zlewni i docenienia jego przydatności do analizy odpływu rzecznego. Autorzy podali różne sposoby określenia topografii i kształtu zlewni, budowy geologicznej, gleb, użytkowania i jeziorności, oraz podali przykłady zastosowań wyznaczonych parametrów w obliczaniach średniego odpływu, wezbrań i niżówek rzek. Do dzisiaj praca ta, obok "Typów reżimów rzecznych w Polsce", jest jedną z najczęściej cytowanych publikacji hydrograficznych powstałych w Instytucie Geografii UJ.
Budynek IGiGP UJIstnienie Laboratorium Hydrochemicznego umożliwiło szczegółowe badania nad chemizmem wód gruntowych południowej części Wyżyny Krakowskiej i Miechowskiej (zlewnie Rudawy, Prądnika, Dłubni i Szreniawy), w wyniku których powstało opracowanie autorstwa Jerzego Dynowskiego i Elżbiety Zbadyńskiej. Kolejna praca Jerzego Dynowskiego "Stosunki wodne obszaru miasta Krakowa" (1974) była kontynuacją jego wcześniejszych zainteresowań. Na podstawie wieloletnich danych hydrologicznych oraz opracowań historycznych, przeprowadził on analizę sieci rzecznej, stanów wody, przepływów, temperatury i ilości materiału niesionego przez Wisłę oraz ocenił stopień jej znieczyszczenia. Ważnym efektem tych badań była mapa hydrograficzna miasta, opublikowana później w "Atlasie miasta Krakowa" (1988). Szczegółowe opracowanie wód powierzchniowych i podziemnych obszaru zurbanizowanego jest obszernym studium stanowiącym podstawę do późniejszych prac porównawczych.
Po ukończeniu rozprawy doktorskiej Antoni Dobija podjął prace zmierzające do syntezy zmienności elementów bilansu wodnego na obszarze całej Polski. Koniec lat 70. oraz lata 80. to okres tworzenia ogromnej cyfrowej bazy danych obejmujących wieloletnie serie obserwacyjne przepływów i wskaźników opadu z całej Polski. Pracę przerwała Jego tragiczna śmierć w Tatrach, w 1991 roku, podczas rekonesansu terenowego z magistrantem.
Z początkiem lat 70. Irena Dynowska przystąpiła do prac związanych z dokumentacją źródeł Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej. Zespół w składzie Antoni Dobija, Elżbieta Zbadyńska, Stefan Zbadyński (zdjęcia) dokonał pod jej kierunkiem pomiarów około 300 źródeł. Opublikowana w 1983 dokumentacja o charakterze monograficznym stanowi cenny materiał zawierający szczegółowe informacje o rozmieszczeniu, walorach i zagrożeniu źródeł, z których wiele odznacza się wyjątkowymi walorami poznawczymi i krajobrazowymi. Uzupełnieniem tego opracowania były liczne prace Ireny Dynowskiej i Marii Drzał o cennych przyrodniczo źródłach Wyżyny i o potrzebie ich ochrony. Dalsze badania nad źródłami doprowadziły do syntezy regionalnego zróżnicowania źródeł w Polsce oraz mapy Źródła zamieszczonej w "Atlasie zasobów walorów i zagrożeń środowiska geograficznego Polski" (1994).
Odpływ niżówkowy był przedmiotem zainteresowań Alicji Tlałki. Podjęła ona studia nad niżówkami letnimi w dorzeczu górnej Wisły, wynikiem których była rozprawa habilitacyjna. Autorka wyróżniła sześć typów niżówek, omówiła warunki ich powstania, zbadała zmienność odpływu niżówkowego, oraz przedstawiła ich rozkład przestrzenny. W licznych opracowaniach na ten temat przedstawiła metody ustalania granicznych wartości niżówek. Badania niżówek letnich dorzecza górnej Wisły wykazały, że w okresach suchych zasoby wód powierzchniowych są niewielkie. Autorka zwróciła uwagę na konieczność budowy małych zbiorników retencyjnych, szczególnie w obszarach górskich wschodniej części dorzecza. Badania nad niżówkami nie były w następnych latach kontynuowane w związku z wyjazdem Alicji Tlałki za granicę.
Prof. Wojciech Chełmicki
Druga połowa lat 70. to okres pierwszych w Zakładzie Hydrografii badań ekspedycyjnych. W latach 1976-1978 Wojciech Chełmicki uczestniczył w trzech kolejnych wyprawach naukowych do Mongolii, organizowanych przez Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Prowadzone przez niego badania terenowe w mongolskim stepie zaowocowały kilkoma opracowaniami dotyczącymi m.in. chemizmu wód podziemnych, a następnie pracą doktorską "Obieg wody w stepowej strefie Mongolii na przykładzie równiny Środkowochałchaskiej " obronioną w 1982 r. Do najważniejszych osiągnięć tej pracy zaliczyć należy określenie dynamiki zjawisk wodnych w tym egzotycznym i bardzo słabo poznanym obszarze. Kilkumiesięczne serie pomiarowe w obszarze stepowym, na południowej granicy występowania sporadycznej zmarzliny, umożliwiły dokonanie parametrycznej oceny warunków występowania i intensywności spływu powierzchniowego, wsiąkania i parowania z powierzchni gruntu oraz z powierzchni okresowego jeziora.
Kolejna seria badań ekspedycyjnych związana jest ze studiami Joanny Pociask-Karteczki i Antoniego Dobii na Spitsbergenie w latach 1983-1984, w ramach wypraw organizowanych przez Instytut Geografii UJ. Badania dotyczyły obiegu wody w niezlodowaconej części pólnocnego Sörkapplandu. Uwieńczeniem prac Joanny Pociask-Karteczki była rozprawa doktorska (1987) zatytułowana "Obieg wody w niezlodowaconej części północno-zachodniego Sörkapplandu (Spitsbergen)". Na podstawie badań terenowych wyróżniła ona trzy obszary alimentacyjny, tranzytowy i jezior nadbrzeżnych oraz dwa okresy krążenia wody: pasywny i aktywny. Dokonała także charakterystyki hydrochemicznej obszaru. Antoni Dobija przygotował, opublikowaną już po jego śmierci, pracę dotyczącą korygowania letnich opadów atmosferycznych. Na podstawie porównawczych pomiarów opadów na standardowej wysokości 1 metra oraz przy powierzchni gruntu, a także profilów prędkości wiatru w warstwie przygruntowej stwierdził występowanie wyższych opadów przy gruncie.
Brak syntetycznych opracowań oraz bogaty, lecz słabo wykorzystany materiał obserwacyjny, publikowany w Rocznikach Hydrologicznych Wód Podziemnych, skłonił Wojciecha Chełmickiego do zainteresowania się zagadnieniem prawidłowości wahań zwierciadła wód podziemnych na obszarze Polski. W połowie lat 80. podjął on temat reżimu zwierciadła wód podziemnych. Stworzył on komputerową bazę danych, zawierającą opis około 500 posterunków oraz średnie miesięczne stany wód gruntowych za lata 1961-1980. Za najważniejsze osiągnięcie pracy "Reżim płytkich wód podziemnych w Polsce " (1992), przedstawionej jako rozprawa habilitacyjna, należy uznać wykazanie związku pomiędzy zróżnicowanym stopniem kontynentalizmu klimatycznego w Polsce, głębokością występowania wód i cechami budowy geologicznej, a przebiegiem wahań zwierciadła wód gruntowych.
Już w latach 70. pojawiły się w Zakładzie Hydrografii pierwsze prace dotyczące antropogenicznych oddziaływań na stosunki wodne. Na podstawie przeglądu literatury zagranicznej i polskiej Antoni Dobija wykazał niekorzystny wpływ urbanizacji na reżim i zasoby wodne. Irena Dynowska wspólnie z Elżbietą Zbadyńską na podstawie przeglądu polskiej literatury dokonały oceny wpływu gospodarczej działalności człowieka na zmianę głębokości pierwszego horyzontu wód gruntowych. W latach 80. i późniejszych problematyka ta stanowiła już ważny nurt badawczy zarówno Ireny Dynowskiej, jak i jej współpracowników (...).
Irena Dynowska była redaktorem tomu "Antropogeniczne uwarunkowania zmian odpływu i reżimu rzek w różnych regionach Polski " (1988) zawierającego wyniki prac Komisji Hydrograficznej Polskiego Towarzystwa Geograficznego, której w tym czasie przewodniczyła. Wreszcie, w 1993 roku, ukazała się redagowana przez Nią praca zbiorowa zatytułowana "Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych", zawierający obszerną syntezę stanu wiedzy na ten temat. Problematyka potraktowana była bardzo szeroko i obejmowała zagadnienia związane zarówno ze zmianami jakości wód opadowych, rzecznych, jeziornych i podziemnych, jak i zmianami warunków obiegu i zasobów tych wód. Także w innym, współredagowanym przez Irenę Dynowską (z Maciejem Maciejewskim) monograficznym, dwutomowym dziele zbiorowym "Dorzecze Górnej Wisły " (1990), zagadnienia związane z antropogenicznymi zmianami stosunków wodnych zajęły ważne miejsce.
Prof. Joanna Pociask-Karteczka
Do tego samego nurtu badawczego zaliczyć także należy serię prac Joanny Pociask-Karteczki dotyczących przemian stosunków wodnych na obszarze Krakowa. Nawiązała w nich do kompleksowego opracowania Jerzego Dynowskiego z 1974 r. Dokonała przeglądu przemian od okresu sprzed lokacji miasta po czasy współczesne. Zwróciła uwagę na degradację wód, będącą przyczyną dramatycznego niedoboru wody w Krakowie oraz na konieczność właściwej strategii rozwoju gospodarczego miasta i zwiększonej efektywności gospodarowania przestrzenią. Równolegle z tym zagadnieniem Joanna Pociask-Karteczka podjęła pracę nad problematyką metodycznych aspektów regionalizacji hydrologicznej. W pracy "Założenia metodyczne regionalizacji hydrologicznej na przykładzie dorzecza górnej Wisły", przedstawionej w 1995 roku jako rozprawa habilitacyjna dokonała regionalizacji hydrologicznej obszaru. Jest to jedna z niewielu prac w literaturze hydrologicznej, w której zastosowano metody taksonomiczne. Dokonała też oceny zastosowanych metod.
Zaprzestanie po 1983 roku publikowania danych hydrologicznych przez IMGW znacznie ograniczyło możliwości analizy bieżących zjawisk hydrologicznych w Polsce. W tej sytuacji cennym materiałem badawczym stały się własne dane pomiarowe pochodzące z powstałej w 1984 roku Stacji Naukowej Instytutu Geografii UJ w Łazach koło Bochni. Od 1986 roku gromadzone są tam dane pochodzące z czterech posterunków hydrometrycznych, założonych na ciekach odwadniających małe zlewnie pogórskie reprezentujące progową część Pogórza Karpackiego, oraz dane z własnej stacji meteorologicznej ulokowanej w pobliżu budynku Stacji. Badania prowadzone na Stacji mają charakter interdyscyplinarny i zmierzają do lepszego poznania struktury środowiska geograficznego i jego odporności na wpływy antropogeniczne. Problematykę wodną podejmowaną w tym obszarze rozwinięto głównie w ramach projektów badawczych.
Zobacz także: Pociask-Karteczka J. 2020. Od Hidrografii do Hydrologii, Alma Mater 219: 128-134.